Film noir przez wiele lat traktowany był jedynie jako nurt kina amerykańskiego, który miał swój początek dokładnie w 1941 roku (premiera „Sokoła maltańskiego”) i koniec w roku 1958 (premiera „Dotyku zła”). Hipnotyzujący styl czarnych kryminałów zyskał jednak wielu naśladowców, w związku z czym dziś filmami noir lub neo-noir nazywa się nie tylko klasyki z lat 40. i 50. XX wieku, ale również produkcje współczesne. W ten sposób film noir stał się odrębnym podgatunkiem kina sensacyjnego i kryminalnego. Co dokładnie go wyróżnia? I które dzieła uchodzą za najlepsze filmy noir? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Film noir – czym cechują się czarne kryminały?
Film noir to jedna z najbardziej charakterystycznych odmian gatunkowych, którą wyróżniają dokładnie określony styl, szczegółowa ikonografia i konkretna tematyka. Czerń w jej nazwie oznacza nie tylko niski klucz oświetlenia, mocne kontrasty i wszechobecne cienie, które jego twórcy zaczerpnęli z niemieckiego ekspresjonizmu. Odnosi się również do pesymistycznego wydźwięku filmów i sceptycznego spojrzenia na moralny ład.
Jacy są bohaterowie kina noir?
Protagonista w filmach noir, zazwyczaj detektyw, jest człowiekiem o wątpliwej moralności, wyalienowanym i pozbawionym złudzeń, co wyraża swoją postawą i narracją z offu. Na jego drodze często pojawia się femme fatale – kobieta piękna, wyrachowana i zepsuta, która próbuje go wykorzystać. A wszystko to odbywa się nocami w wielkomiejskiej dżungli, która napawa lękiem i odrazą. W filmach noir nie istnieje jasny podział na dobro i zło, zaś jego główne tematy sugerują, że świat jest zepsutym miejscem, dla którego nie ma ratunku.
Neo-noir, czyli spadkobiercy czarnego kina
Kres czarnych filmów datuje się na 1958 rok. Nie oznacza to jednak, że porzucono opisane wyżej tematykę i stylistykę. Wszystkie dzieła powstałe później nazywa się zwykle filmami neo-noir. Prezentują one podobne podejście do świata i moralności, a dodatkowo wyrażają współczesne im lęki społeczne.
Jeśli chodzi o warstwę wizualną, filmy neo-noir nadal są ciemne, kontrastowe i finezyjnie sfotografowane. Ich cechą charakterystyczną jest jednak to, że bezduszne i pogrążone w mroku miasta często rozświetla zimne i sztuczne światło neonów, zaś przemoc i seks ukazane są w sposób bardziej dosłowny niż przed laty. Zmienił się też główny bohater, który jest jeszcze twardszy na zewnątrz i jeszcze bardziej kruchy i zagubiony wewnętrznie.
Najlepsze filmy noir i neo-noir – ranking TOP 10 produkcji
Które produkcje zasługują na miano najlepszych filmów noir? Kto spośród współczesnych twórców najlepiej rozumie ten gatunek? Poniżej prezentujemy zestawienie 10 tytułów z różnych dekad, które najlepiej wpisują się w definicję kina noir.
1. „Sokół maltański” (1941)
Najważniejszy wśród filmów noir z największym gwiazdorem gatunku w roli głównej. Humphrey Bogart wciela się tu w prywatnego detektywa, który zostaje wynajęty, by odnaleźć młodszą siostrę klientki. Z czasem uświadamia sobie, że został wprowadzony w błąd. Film wyreżyserował John Huston.
2. „Podwójne ubezpieczenie” (1944)
Film Billy’ego Wildera to kolejny wielki klasyk kina noir. Opowiada o agencie ubezpieczeniowym, który wraz z piękną i nieszczęśliwą kobietą planuje zabójstwo jej męża. Ona chce się uwolnić od problemów, on – zgarnąć pokaźną polisę. Ich plan nie ma jednak szans na powodzenie. W roli głównej wystąpił Fred MacMurray, zaś kobietę fatalną zagrała Barbara Stanwyck.
3. „Wielki sen” (1946)
Adaptacja debiutanckiej powieści czołowego scenarzysty filmów noir, Raymonda Chandlera, której głównym bohaterem jest słynny Philip Marlowe. W „Wielkim śnie” ma wytropić szantażystę, który gnębi bogatą rodzinę. W roli Marlowe’a tradycyjnie pojawia się Humphrey Bogart. Reżyserem jest zaś Howard Hawks.
4. „Zabójstwo” (1956)
Zanim Stanley Kubrick nakręcił swoje kultowe dzieła, zrealizował film noir pt. „Zabójstwo”. Jego głównym bohaterem jest Johnny Clay (Sterling Hayden), który właśnie wyszedł z więzienia i planuje skok życia. Jego plany ma pokrzyżować jednak piękna i złowieszcza femme fatale (Marie Windsor).
5. „Chinatown” (1974)
Kultowe dzieło Romana Polańskiego będące hołdem dla klasycznych filmów noir. Jack Nicholson wciela się w nim w prywatnego detektywa, który szukając dowodów na niewierność męża pewnej damy, zostaje wplątany w wielki skandal i niebezpieczną intrygę.
6. „Łowca androidów” (1982)
Arcydzieło kina science fiction oparte na powieści Philipa K. Dicka, którego reżyserem jest Ridley Scott. Akcja „Blade Runnera” toczy się w brudnym, deszczowym i neonowym Los Angeles z 2019 roku(!). Głównym bohaterem jest Rick Deckard, który zawodowo zajmuje się ściganiem replikantów. W 2017 roku Denis Villeneuve nakręcił równie zniewalający sequel.
7. „Siedem” (1995)
Jedno z najważniejszych dzieł Davida Finchera i czołowy przedstawiciel stylu neo-noir. Jego głównymi bohaterami są detektywi (Morgan Freeman i Brad Pitt) ścigający seryjnego mordercę (Kevin Spacey), który dokonuje swoich zbrodni według klucza siedmiu grzechów głównych.
8. „Memento” (2000)
Drugi film Christophera Nolana, w którym historia mężczyzny poszukującego mordercy swojej żony zostaje opowiedziana od końca. Jako człowiek pozbawiony pamięci krótkotrwałej, protagonista robi zdjęcia wszystkim istotnym osobom i tatuuje na swoim ciele najważniejsze informacje. W roli głównej Guy Pearce.
9. „Drive” (2011)
Bezimienny kierowca, by pomóc swojej sąsiadce, wplątuje się w sprawę anulowania długu jej partnera u groźnych przestępców. „Drive” to filmowy majstersztyk Nicolasa Windinga Refna. Przepięknie sfotografowany, hipnotyzujący i zachwycający ścieżką dźwiękową obraz, w którym główne role zagrali Ryan Gosling i Carey Mulligan.
10. „Batman” (2022)
Matt Reeves postanowił przypomnieć, dlaczego Batman nazywany jest w komiksach największym detektywem świata. Jego dzieło spełnia wszystkie wymogi klasycznego filmu noir, ukazując najsłynniejszego superherosa od strony, z jakiej widzowie filmowych adaptacji jeszcze go nie znali. W tytułową rolę fenomenalnie wciela się Robert Pattinson, zaś u jego boku możemy podziwiać zagubioną femme fatale w wykonaniu Zoë Kravitz.
Jeśli zainteresował cię film noir, sięgnij również po takie klasyki, jak „Bulwar zachodzącego słońca”, „Dotyk zła”, „Trzeci człowiek”, „Dama z Szanghaju” czy „Biały żar”. W temacie produkcji neo-noir polecamy też „Tajemnice Los Angeles”, „Złodzieja” oraz filmy braci Coen.
Subskrybuj
